Het Dubbelkwartet o.l.v. Piet van Egmond - Aan het orgel: de dirigent
Omstreeks 1950 stelde Piet van Egmond een ‘Dubbelmannenkwartet' samen om met hen negrospirituals en Engelse en Amerikaanse folksongs voor de NCRV-radio uit te voeren. Vanaf het begin leidde en begeleidde hij dit ensemble vanaf de orgelspeeltafel. In 1956 vormde hij het ensemble om tot een dubbelkwartet en legde zich vanaf die tijd toe op het uitvoeren van anthems , Engelse kerkcantates en andere geestelijke koorwerken. Anthem komt van ‘antifoon', een bepaald genre liturgische zang. In de anglicaanse liturgie is de anthem een ‘vrij' koorwerk dat tegen het eind van de choral evensong wordt gezongen. Piet van Egmond raakte door zijn regelmatige bezoeken aan Engeland onder de indruk van de anglicaanse liturgie en de Engelse zangpraktijk. Zijn grote wens was om dit repertoire met zijn Dubbelkwartet voor de radio uit te voeren. Hierbij ondervond hij steun van Klaas Bartlema, die godsdienstige programma's voor de NCRV produceerde en eveneens interesse toonde voor de Engelse kerkmuziek.
Het Dubbelkwartet was meestal samengesteld uit de sopranen Riggina Beekman, Gretha Krom en Ina van Egmond (onder de naam Inge Roos), de alten Tony Jaanus-Rebel en Sibylle Raaphorst, de tenoren Bert van 't Hoff en Joop Kramer, en de bassen-baritons Henk Kroes en Henk Driessen. Er waren drie sopranen, om bij een sopraansolo toch steeds twee bovenstemmen ter beschikking te hebben. Een aantal leden zong ook in het NCRV Vocaal Ensemble, anderen in het Nederlands Kamerkoor. Bij afwezigheid van een der genoemde zangers werkten incidenteel ook Wiebe Drayer (tenor), Reinier Schweppe (tenor), Simon Meerdink (tenor), Henk Dorel (bas) en David Hollestelle (bas) mee.
Het ensemble trad gemiddeld eens in de een à twee maanden op voor de NCRV. De gezongen werken werden veelal door een omroep(st)er ingeleid met vertalingen van de Engelse tekst. De opnamen werden meestal gemaakt in de Prinsessekerk te Amsterdam, ‘met aan het orgel de dirigent'. Zo werden de uitzendingen steevast aan- en afgekondigd.
In 1958 wijdde het Dubbelkwartet een drietal uitzendingen aan Nederlandse volksliederen, gearrangeerd door bekende componisten uit eigen land, opgenomen in de Jeruzalemkerk in Amsterdam. Ook werden incidenteel missen van Haydn, Mozart en Bruckner uitgevoerd.
Op de opnamedag werd 's morgens van tevoren gerepeteerd ten huize van Piet van Egmond op de Koninginneweg in Amsterdam. Na de repetitie toog men naar de Prinsessekerk, waar eerst een microfoonrepetitie werd gehouden alvorens de opname kon beginnen. In veel gevallen werden de aan- en afkondigingen in dezelfde ruimte gedaan. Er werd ook wel gerepeteerd in de kosterswoning, in die jaren bewoond door de familie Van Dijk en hun muzikale zonen Rob en Louis.
Ter wille van een optimale verstaanbaarheid werd het Dubbelkwartet aan één zijde van het orgelbalkon opgesteld, zodanig dat zij diagonaal de kerkruimte in zongen.
Voorafgaand aan het zangstuk improviseerde Piet van Egmond vaak een uitgebreide inleiding, gebruikmakend van het thematisch materiaal van de compositie. Zoals altijd werd hij terzijde gestaan door zijn secretaresse en vaste registrante, Nettie Spies.
Van de repetities herinnert zangeres Tony Jaanus-Rebel zich dat élke noot werd uitgemeten. En: ‘Crescendi en decrescendi werden tot in detail voorbereid'.
Het Steinmeyer-orgel (1924) in de Prinsessekerk was een ideaal begeleidingsinstrument; het drie-klaviers orgel bezat een keur aan orkestrale begeleidings- en solostemmen. De Trompet van het hoofdwerk was zo krachtig dat hij met gemak als Engelse ‘Tuba' kon worden ingezet. Naast twee zwelkasten bezat het orgel een crescendotrede waarmee successievelijk alle registers in en uit konden worden geschakeld. Het gebruik van deze speelhulp is bijvoorbeeld goed te horen in Who shall roll us away the stone .
De programma's van het Dubbelkwartet werden bijzonder gewaardeerd. Het ensemble was zo geliefd dat het incidenteel ook meewerkte aan kerkconcerten in den lande. In 1963 bracht Philips een grammofoonplaat van het Dubbelkwartet uit waarop de in die tijd bekende jongenssopraan Leo Meyer als solist optrad.
In het kader van bezuinigingen bij de NCRV werd het Dubbelkwartet in de loop van 1967 ontbonden. Niettemin werden in 1969 nog drie programma's met het ensemble gemaakt; delen daaruit zijn op deze cd te beluisteren.
Ter afwisseling zijn drie orgelsoli geprogrammeerd die qua sfeer aansluiten bij het gezongen repertoire, gespeeld op het orgel van de Prinsessekerk te Amsterdam.
De Stichting Piet van Egmond Documentatiecentrum is de gelukkige bezitter van het geluidsbandenarchief van Piet van Egmond. Voor deze cd werd een representatieve keuze gemaakt uit de tientallen opnamen die Van Egmond in de loop der jaren, via de Draadomroep, van de Dubbelkwartet-uitzendingen maakte met zijn AEG-magnetofoon.
Het spreekt vanzelf dat de kwaliteit van deze historische opnamen niet beantwoordt aan hedendaagse normen. De banden waarop de uitzendingen zijn opgenomen, zijn oud en van wisselende kwaliteit. De verschillen in klankkarakteristiek van de diverse opnamen zijn tot een aanvaardbaar minimum teruggebracht. Er is niet getracht de opnamen te restaureren en er is geen ruisonderdrukking toegepast. Ter wille van een aangename luisterervaring is minimale stereobreedte aan het geluid toegevoegd.
De Stichting Piet van Egmond Documentatiecentrum, opgericht in 1986, beheert muzieknalatenschap en documentatie van de Amsterdamse musicus Piet van Egmond (1912-1982). Daarnaast brengt de stichting historische opnamen uit het geluidsarchief van Piet van Egmond en uit andere archieven op cd uit. In 2003 werd de biografie Piet van Egmond – een leven voor muziek (ISBN 90 336 0552 X) door de stichting uitgegeven.
Secretariaat: Zandvoortweg 13, 3741 BA Baarn. Zie ook www.pietvanegmond.nl .
Foto voorzijde: v.l.n.r. Ina van Egmond (s), Henk Driessen (b), Tony Jaanus-Rebel (a), Henk Kroes (b), Sibylle Raaphorst (a), Piet van Egmond (dir.), Bert van 't Hoff (t), Riggina Beekman (s), Wiebe Drayer (t) en Gretha Krom (s).