Op zondag 2 november a.s. zendt de Evangelische Omroep van 21.40 tot 22.00 uur enkele historische opnamen van Piet van Egmond uit in het Radio 5-programma “Populaire orgelbespeling”.
Op het programma staan de Phantasie über den Choral “Ein’ feste Burg ist unser Gott” Opus 27 van Max Reger en Allegro (fuga) uit de Sonate ‘Der 94. Psalm’ van Julius Reubke, beide gespeeld op het Klais-orgel in de Dom te Keulen.
De uitzending refereert niet alleen aan Hervormingsdag (31 oktober) maar tevens aan het 150e sterfjaar van de jong overleden componist Julius Reubke (1834-1858). De samenstelling en presentatie is in handen van Heleen van Dijk.
Beide opnamen zijn afkomstig van cd’s die op initiatief van de Stichting Piet van Egmond Documentatiecentrum in 1991 (Reger) en 1989 (Reubke) werden uitgebracht door resp. Clarison (uitverkocht) en Festivo (nog steeds leverbaar).
De Keulse opnamen hebben een interessante voorgeschiedenis, die in 1957 begint. In dat jaar maakt Piet van Egmond zijn eerste radio-opnamen op het vijfklaviers Möller-orgel (“BBC Concertorgel”) in Londen met populair repertoire, op initiatief van drs. M. Geerink Bakker, toenmalig hoofd muziekafdeling van de NCRV. De BBC stelt echter als voorwaarde dat er van elke reeks uitzendingen één wordt verzorgd door de ‘huisorganist’, Sandy MacPherson. Hierdoor loopt Piet van Egmond in zijn optiek een aantal uitzendingen ‘mis’ bij de NCRV en stelt dit aan de orde bij de muziekafdeling. Voor de gemiste concerten biedt de NCRV hem compensatie aan in de vorm van radio-opnamen op enkele grote orgels in het buitenland. Als eerste verzoekt drs. Geerink Bakker aan Piet van Egmond enkele grote werken van Max Reger te vertolken op het dan 88 stemmen tellende Klais-orgel in de Dom van Keulen. Piet van Egmond is daar erg blij mee, omdat hij niet alleen populaire orgelwerken voor de NCRV wil brengen.
Zodoende vertrekken Van Egmond en zijn registrante Nettie Spies in de eerste week van mei 1958 naar Keulen om daar als eerste buitenlandse organist het Domorgel te bespelen. De opnamen worden in de late avonduren gemaakt door technici van de Westdeutsche Rundfunk. In een tijdsbestek van drie avonden speelt Van Egmond de volgende werken:
- J.S. Bach: Toccata in F (BWV 540a)
- J.S. Bach: Praeludium en fuga in Es (BWV 552)
- D. Buxtehude: Fuga in C
- J. Reubke: Sonate ‘Der 94. Psalm’
- M. Reger: Phantasie über den Choral “Ein’ feste Burg ist unser Gott”.
Van Egmond is diep onder de indruk van het orgel, maar vooral van de ruimtewerking van de orgelklank. Tussen de opnamen door schrijft hij opgetogen achterop een ansichtkaart aan zijn vrouw Ina: “Kerels staan hier op hun kop, zóóó móói!! Machtig was het orgel. Ik ben er onder de indruk van, hoewel ik wel wat gewend ben. We hebben de 1e maal tot ’s nachts 1/2 één gewerkt.... Reger heb ik nog nooit zó gehoord. Leuk he.”
Voor Van Egmond zijn deze nachtelijke opnamen grootse belevenissen die hem zijn hele verdere leven zullen bijblijven. “Orgelspel in de nacht, het is fascinerend”, vertelt hij bij thuiskomst aan wie het maar horen wil. “Een vaste burcht spelen in de Dom van Keulen ... Je bestaat eenvoudig niet meer, je smelt weg ... En je kunt niet ophouden. Zo, in die omgeving is het kerkmuziek die door je ziel gaat. De nachtwakers, die de schatten van de Dom bewaken, kwamen luisteren. Zij waren mijn publiek.”
In eigen land bestaat zijn publiek uit enthousiaste radioluisteraars, wanneer de opnamen tussen juli en september van dat jaar worden uitgezonden. Zó had men de organist-van-de-populaire-orgelbespelingen nog niet eerder op de radio gehoord! Ook bij collega-organisten dwingen Van Egmonds Reger- en Reubke-opnamen respect af. De vroegere Domorganist Stoffel van Viegen herinnerde zich dat hij ervoor thuisbleef om deze uitzendingen te kunnen horen.
De opname van Regers Feste Burg-fantasie bleven bewaard bij de NCRV en werd nog vele malen uitgezonden. In 1991 werd deze opname, tezamen met andere, in 1962 ook in Keulen opgenomen Reger-werken, op cd uitgebracht door Clarison in Heemstede (Gerard Hali, de vroegere EMI-opnameleider). Inmiddels is deze cd al geruime tijd uitverkocht.
De opname van Reubkes psalmsonate bleef niet bewaard bij de omroep, maar werd wel door Piet van Egmond zelf opgenomen via de toenmalige Draadomroep, verdeeld over twee geluidsbanden. Van deze opname werd in 1989 een succesvolle compilatie gemaakt; ze werd met andere opnamen op buitenlandse orgels (Royal Albert Hall Londen, Radiostudio Kopenhagen) in 1989 door Festivo op cd uitgebracht als eerste van een reeks cd’s onder de titel The Legendary Piet van Egmond (zie http://www.festivo.nl/en/cd.php?id=fecd115)
Meer bijzonderheden over het ontstaan van deze unieke opnamen zijn te vinden in de biografie Piet van Egmond - Een leven voor muziek die elders op deze website besteld kan worden.
Op de foto: met Domorganist Josef Zimmermann, mei 1958 (foto: Nettie Spies)
Een tweede foto, bij dezelfde gelegenheid gemaakt, is hier te zien.
© tekst Gerco Schaap
Links:
http://www.eo.nl/programma/populaireorgelbespeling/page/-/home.esp
http://www.festivo.nl