Piet van Egmond bespeelt het Steinmeyer-orgel in de v.m. Prinsessekerk te Amsterdam
Piet van Egmond
De Nederlandse organist en koordirigent Piet van Egmond, geboren op 14 april 1912 in Amsterdam, ontving zijn eerste orgellessen van Wouter Westerhoud. Op de Muziekschool van het Amsterdamsch Conservatorium bekwaamde hij zich bij Anton H. Tierie verder in het orgelspel. Op 15-jarige leeftijd debuteerde hij als organist met een Bachconcert in de Oude Kerk te Amsterdam. Hij vervolgde zijn studie aan het Amsterdamsch Conservatorium, waar hij deel uitmaakte van de orgelklas van Cornelis de Wolf. In 1931 behaalde hij cum laude het einddiploma orgel; twee jaar later legde hij het solistenexamen af. In datzelfde jaar werd hij benoemd tot organist van het Concertgebouw te Amsterdam. In 1935 behaalde hij het einddiploma piano bij Nelly Wagenaar.
In Amsterdam was Piet van Egmond als organist en koorleider van 1931 tot 1941 werkzaam in de Lutherkapel en de Hersteld Evangelisch-Lutherse Kerk aan de Kloveniersburgwal (als opvolger van Jan Zwart), daarna aan verschillende Amsterdamse Hervormde kerken, de Gereformeerde Wilhelminakerk in Haarlem en ten slotte de Grote Kerk in Apeldoorn (1971-1979). Ook werkte hij mee aan Diensten-met-Belangstellenden in de Spuikerk en aan de middagpauzediensten van de Stichting Alle-Dag-Kerk in de Engelse Kerk aan het Begijnhof. Daarnaast was Piet van Egmond dirigent van het door hem opgerichte Amsterdams Oratorium Koor, waarmee hij naam maakte met jaarlijkse uitvoeringen van Bachs Matthäus-Passion in Amsterdam en Aardenburg, oratoria van Handel, Haydn, Mendelssohn en Berlioz, het Requiem van Verdi en de Missa pro pace van R. Mengelberg. In de jaren vijftig en zestig bouwde hij een reputatie op als concertorganist en maakte enkele tournees door Engeland en Schotland. Ook kreeg hij grote bekendheid door zijn wekelijkse bespelingen voor de radio en zijn legendarische vertolkingen van de grote koraalfantasieën van Max Reger op het orgel van de Dom in Keulen. Op zijn naam staat een groot aantal grammofoonopnamen met orgelliteratuur en improvisaties op bekende orgels in Nederland, en een live-opname van Bachs Matthäus-Passion in het Concertgebouw te Amsterdam.
Hij overleed op 11 mei 1982 in Den Helder.
Transcripties in populaire orgelbespelingen
Van 1948 tot 1967 verzorgde Piet van Egmond wekelijks ‘populaire orgelbespelingen' voor de Nederlandse Christelijke Radio Vereniging (NCRV). Eerst op het Maarschalkerweerd-orgel in de Grote Zaal van het Concertgebouw te Amsterdam, later op verschillende orgels in Amsterdam en Hilversum, en vanaf 1953 op het Steinmeyer-orgel in de Prinsessekerk te Amsterdam. Daarnaast verzorgde hij voor de NCRV programma's met klassiek orgelrepertoire en met Engelse koormuziek met zijn Dubbelkwartet.
In zijn populaire orgelbespelingen speelde Van Egmond bewerkingen (transcripties) van piano- en symfonisch repertoire, opera-, operette-, ballet- en salonmuziek. Vrijwel elk programma besloot hij met een improvisatie. Het gespeelde repertoire werd door zijn secretaresse/registrante Nettie Spies (1920-2006) nauwgezet bijgehouden in een programmaboek. Het meeste orkest- en operarepertoire speelde hij uit klavieruittreksels. In zijn registraties sloot hij zo dicht mogelijk aan bij de originele instrumentatie, gebruik makend van zijn ervaring met orkestdirectie en kennis van het symfonische repertoire. Hij wist hierbij optimaal gebruik te maken van de vele registratiemogelijkheden van het Steinmeyer-orgel en de fraaie akoestiek van de Prinsessekerk.
Zijn repertoire beperkte zich niet tot allerhande korte werkjes maar omvatte ook omvangrijkere werken: operaouvertures, symfonische gedichten als Die Moldau (Smetana) en Finlandia (Sibelius), orkestsuites als Peer Gynt (Grieg) en l'Arlésienne (Bizet) en concertstukken als de Rhapsody in Blue van Gershwin.
Piet van Egmond nam een groot aantal van zijn radiobespelingen thuis, via de toenmalige Draadomroep, op de band op. Veel van die bandopnamen zijn dankzij Nettie Spies bewaard gebleven en maken nu deel uit van het geluidsarchief van de Stichting Piet van Egmond Documentatiecentrum. In 1988 bracht deze stichting een eerste selectie uit populaire orgelbespelingen uit op musicassette, in 1992 volgde een tweede selectie op cd (Festivo FECD 121).
Dankzij verbetering van de geluidsrestauratietechniek is het mogelijk opnieuw een selectie bewerkingen uit populaire orgelbespelingen uit de jaren vijftig en zestig te presenteren. Hierbij is gebruik gemaakt van oude bandopnamen die in technisch opzicht weliswaar niet volmaakt zijn, maar in artistiek opzicht het meesterschap van Piet van Egmond onderstrepen.
Zonder de overige werken op deze cd tekort te doen, kan Van Egmonds orgelbewerking van de Rhapsody in Blue van George Gershwin als het hoogtepunt van deze cd worden beschouwd. Hij speelde dit werk in zijn populaire orgelbespeling van 3 november 1954, samen met werken van Raie da Costa, Reginald King en Lee Sims. Ongeveer twee jaar later, op 15 oktober 1956, speelde hij de Rhapsody opnieuw op het orgel van de Amsterdamse Prinsessekerk. Van Egmond nam beide uitzendingen thuis via de Draadomroep op; beide opnamen bleven echter niet compleet bewaard. De eerste opname wordt al vrij snel afgebroken; de andere maakt deel uit van een ‘verzamelband' met restopnamen die na verloop van tijd in bezit kwam van orgelstemmer Paul Hartog. Hij onderhield de huisorgels van Piet van Egmond. Nadat Paul Hartog deze band aan de Stichting Piet van Egmond Documentatiecentrum had geschonken, kon worden vastgesteld dat van de twee incomplete opnamen één complete uitvoering van de Rhapsody viel samen te stellen. Anno 2006 biedt de geluidsrestauratietechniek zoveel mogelijkheden dat beide delen onopvallend aan elkaar konden worden gemonteerd en de nogal uiteenlopende klankkarakteristiek van beide opnamen kon worden gelijkgetrokken. Bij het restauratieproces zijn de oorspronkelijke opnamen zoveel mogelijk gerespecteerd. Enkele interferentietonen in het begin van de Rhapsody zijn daardoor nog hoorbaar. Ook een latere storing door een los contact kon niet worden weggewerkt zonder het originele materiaal aan te tasten. Men bedenke bij het beluisteren echter dat het hier om radioamateuropnamen van een halve eeuw geleden gaat!
© Gerco Schaap